Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De gekwantificeerde effecten van de coronapandemie hebben wij zowel bij de begroting voor 2022 als in deze verantwoording over 2021 in beeld gebracht middels twee scenario’s (scenario C: basis, scenario D: somber). Voor het komend jaar zijn de onvermijdelijke coronakosten opgenomen in scenario C. Deze worden verwerkt in het financieel beeld. Dit scenario neemt als startpunt de maatregelen die van toepassing zijn in december 2021 en gaat ervan uit dat deze in de loop van 2022 langzaam versoepeld worden. Corona zal niet verdwijnen, maar er zijn steeds minder maatregelen nodig voor de bestrijding ervan. Ondanks de maatregelen blijft de economie groeien. In scenario D gaan we uit van een nieuwe grootschalige lockdown ergens in 2022. Scenario D bevat de extra incidentele kosten die bovenop basis scenario C komen. Gezien de hoge mate van onzekerheid, nemen we de risico’s van deze incidentele kosten op in het weerstandsvermogen.

Verbetering paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing

Wij zijn continu bezig met het verbeteren van onze P&C producten en processen. Een van de zaken waar we een verbeterslag willen realiseren is het (financieel) risicomanagement. Dit betekent dat deze paragraaf wijzigt van opzet en inhoud. Ons doel is het verbeteren van de informatievoorziening over de financiële positie waarbij deze essentiële informatie het afwegingsproces zal ondersteunen en de raad helpt om verantwoorde keuzes te maken voor (middel)lange termijn, door:

• Meer inhoudelijke onderbouwing van de financiële risico’s.
• Samenvoeging paragraaf weerbaarheid en wendbaarheid met de paragraaf weerstandsvermogen & risicobeheersing. Hierbij wordt de analyse en duiding van de financiële kengetallen verbeterd, worden deze in samenhang bezien en toegelicht

Bij waardering van het weerstandsvermogen wordt gebruik gemaakt van de onderstaande beoordelingstabel.

Beoordelingstabel weerstandsvermogen

Op basis van de bovenstaande beoordelingstabel wordt het weerstandsvermogen van 0,73 als onvoldoende gekwalificeerd. De norm die wij conform de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen’ hanteren is een weerstandsvermogen van 1 oftewel voldoende. Tot aan de start van de coronacrisis werd voldaan aan deze norm. In tijden van crisis vinden wij het gerechtvaardigd om onder de norm te zitten.

Weerstandsvermogen 2018 - 2022

Herstelplan weerstandsvermogen
In de ‘Voorjaarsnota 2021’ onder hoofdstuk 3.6 is het herstelplan van het weerstandsvermogen uiteengezet. Het college heeft hierbij een aantal spelregels opgesteld om de weerstandsratio vanaf de ‘Voorjaarsnota 2022’ stapsgewijs naar het niveau van 1 te brengen. Uiterlijk bij de ‘Voorjaarsnota 2024’ moet de weerstandsratio zijn aangevuld tot 1. Aanvullend op het herstelplan wordt een deel van de bij de ‘Meicirculaire 2021’ beschikbaar gestelde extra incidentele middelen ( 2021: 4,8 miljoen euro, 2022: 3,2 miljoen euro) ingezet voor het herstellen van het weerstandsvermogen. In de tabel hieronder is er een doorkijk gegeven over de ontwikkeling van het weerstandsvermogen voor de periode van 2021 – 2024.

We verwachten, rekening houdend met de huidige inschattingen en aannames, dat er in 2024 voldoende weerstandscapaciteit beschikbaar is om de te verwachten financiële risico’s op te kunnen vangen. We zullen echter de ontwikkeling van het weerstandsvermogen nadrukkelijk blijven volgen, gezien de huidige onzekerheden rondom coronacrisis en de daarmee gepaard gaande economische ontwikkelingen. De ontwikkelingen met betrekking tot het gemeentefonds, het sociaal domein en de grondexploitaties zijn tevens cruciale factoren die het financiële risicoprofiel sterk kunnen beïnvloeden. Derhalve zullen wij ons extra focussen op het beheersen van de reguliere risico’s.

De beschikbare weerstandscapaciteit geeft aan hoeveel middelen beschikbaar zijn om eventuele risico’s op te kunnen vangen. De volgende onderdelen maken deel uit van de beschikbare weerstandscapaciteit.

[1] Deze bedragen sluiten niet aan op het bedrag dat in de balans staat opgenomen onder algemene reserve. Dit wordt veroorzaakt doordat in de beschikbare weerstandscapaciteit de algemene dekkingsreserve niet meetelt. Voor meer informatie zie de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen’.

De benodigde weerstandscapaciteit is afhankelijk van de risico’s die onze gemeente loopt. Om die te kunnen bepalen vindt twee keer per jaar een gemeentebrede risico-inventarisatie plaats van de risico’s met financiële gevolgen. Voor een volledig overzicht verwijzen wij u naar de geheime bijlage die u bij deze verantwoording heeft ontvangen. Hierin treft u op hoofdlijnen de belangrijkste uitkomsten. Voor ieder risico (voor zover mogelijk) wordt een minimale, verwachte en maximale financiële omvang bepaald. Deze inschatting is gedaan op basis van objectieve gegevens of ervaringscijfers. Naast de financiële omvang wordt ook de waarschijnlijkheid waarmee risico’s optreden bepaald. Dit percentage geeft de mate aan waarin de verwachte omvang van het risico meetelt voor de benodigde hoogte van de weerstandscapaciteit. De uitkomst van deze berekening betreft de bruto benodigde weerstandscapaciteit. Door het effect van alle beheersmaatregelen hiervan af te trekken wordt de netto benodigde weerstandscapaciteit bepaald. Om de benodigde weerstandscapaciteit te bepalen maken we gebruik van een risicosimulatie, die is gebaseerd op de Monte Carlo simulatietechniek. Deze is algemeen geaccepteerd in zowel de profit als de non-profit sector. Hierbij wordt op een computer op basis van gegevens over de individuele risico’s (minimale, verwachte en maximale omvang en waarschijnlijkheid) duizenden keren de werkelijkheid nagebootst. Dit leidt tot een grafiek waaruit is af te leiden wat de verwachte impact van de risico’s is in een willekeurig jaar. De netto benodigde weerstandscapaciteit is, conform de nota ‘Risicomanagement en weerstandsvermogen’ gebaseerd op de gewenste mate van zekerheid van 90%. Voor de begroting 2022 kunnen we dus met 90% zekerheid aangeven dat we met 75,619 miljoen euro voldoende financiële buffer hebben om de financiële gevolgen van de risico’s op te vangen.

We delen de geïnventariseerde risico’s in naar urgentie en omvang. Hierdoor ontstaat de onderstaande risicokaart waarin per risicoklasse het aantal risico’s opgenomen staat. Dat doen we zowel voor de situatie vóór en na toepassing van beheersmaatregelen, respectievelijk bruto en netto. Daarom treft u hieronder twee risicokaarten.

De bruto risicokaart geeft alle risico’s weer. De risico’s rechtsonder zijn het meest urgent en omvangrijk. In de volgende paragraaf is de top 10 risico’s weergegeven. Alle risico’s zijn terug te vinden in de geheime bijlage met een overzicht van alle risico’s.

De netto risicokaart geeft dezelfde risico’s weer. In deze risicokaart zijn de risico’s echter anders ingedeeld omdat het effect van de beheersmaatregelen hierin is meegenomen. Dit betekent dat er rechtsonder minder risico’s staan dan in de bruto risicokaart.

Top 10 risico’s

Hieronder staan de top 10 risico’s die opgenomen zijn in Naris op basis van de huidige inzichten. Het is de top 10 van netto risico’s met de grootste financiële impact op het weerstandvermogen. In de geheime bijlage is zoveel mogelijk inzicht gegeven in de top risico’s en mutaties.

Rachmaninoffplantsoen (Parkeerplaats Welgelegen)
In januari 2022 is er aangifte gedaan tegen de gemeente Utrecht in verband met mogelijke strafbare feiten bij de grondverkopen aan het Rachmaninoffplantsoen in 2018 (parkeerplaats Plan Weltevreden). Ook is er op basis van de Wet openbaarheid bestuur (Wob) een verzoek gedaan over “documenten die betrekking hebben op de mogelijke ontwikkelingen van een appartementencomplex in het Rachmaninoffplantsoen”.

Tot op heden hebben wij geen reden om aan te nemen dat er onregelmatigheden zijn maar beseffen wij dat dit een complex dossier is waar veel discussie over is. Daarom is het nu van belang dat een onafhankelijk onderzoek wordt uitgevoerd, waarbij een compleet feitenrelaas en duiding hiervan op tafel komt van het gemeentelijk handelen in het dossier Rachmaninoffplantsoen. Het college van burgemeester en wethouders heeft op 19 april 2022 besloten dit onderzoek te laten uitvoeren door KPMG. Wij borgen daarbij dat ook onze accountant Deloitte betrokken wordt bij dit onderzoek. Hierover bent u via de raadsbrief van 21 april 2022 geïnformeerd. Op dit moment is het onzeker of en wat de (financiële) uitkomsten zullen zijn. Omdat deze ontwikkeling in 2022 is gestart, is dit niet verder betrokken bij de risico’s.

Ten opzichte van de verantwoording over 2020 zijn de onderstaande risico’s gemuteerd. De mutaties bestaan uit risico’s die zijn gestegen, gedaald of vervallen. Daarnaast zorgen nieuwe risico’s voor mutaties. Hiermee wordt tevens de verandering in de benodigde weerstandscapaciteit verklaard. Het gaat hier om mutaties bij benadering, omdat de bedragen afkomstig zijn uit een simulatie.

Toelichting

1. Betreft per saldo een geringe stijging van de diverse coronarisico’s op basis van de geactualiseerde prognose scenario D. In de geheime bijlage is inzichtelijk gemaakt welke risico’s gewijzigd zijn.
2. De realisatie van de projecten binnen de grondexploitatie Stationsgebied vordert en nadert ook de afbouwfase. Hierdoor zijn de resterende kosten steeds beter in te schatten. Daarom vervalt in het weerstandsvermogen het risico op tragere afbouw en de daarmee samenhangende plankosten in de grondexploitatie.
3. De effecten van het abonnementstarief Eigen Bijdrage zijn opgenomen in de begroting.
4. Betreft een geheim risico binnen het programma Vastgoed.
5. Indien de energieprijzen harder stijgen dan geprognosticeerd, levert dit extra kosten op