1.1 Het aandeel van de meest duurzame, gezonde en ruimte-efficiënte vervoermiddelen laten toenemen

In 2021 hebben we de volgende projecten opgeleverd:

• De Nachtegaalstraat opnieuw ingericht.
• De fietsonderdoorgang onder het spoor ter hoogte van de Locomotiefstraat (Cartesiusdriehoek).
• Het kleine knelpunt Laan van Minsweerd om veilig fietsen in twee richtingen te faciliteren.
• De herinrichting van het Malieblad.

Daarnaast hebben we de voorbereidingen gestart voor:

• Snelfietsroutes naar Amersfoort, Nieuwegein, Veenendaal en naar Woerden.
• De herinrichting van de Bastionweg.
• De brug over de Leidsche Rijn bij Den Hommel.
• De studie naar de locatie/ligging van de brug in het verlengde van de Mytylweg over de Kromme Rijn.
• De twee fietsroutes uit het No Regret pakket met onze Uned partners, te weten de Route om de Zuid en de Route om de Noord.
• Voor een mogelijke verbreding van de fietsverbinding over de Demkabrug.
• We zijn gestart met een fietsonderdoorgang in het verlengde van de Boorstraat.

We zijn gestart met de uitvoering van de herinrichting van de Burgemeester Reigerstraat. Voor de herinrichting van de Maliebaan, als laatste onderdeel van de Heerenroute, is het integraal programma van eisen in het college vastgesteld. We hebben de definitieve uitbreiding van het voetgangersgebied in de binnenstad voorbereid. Om goed te kunnen sturen hebben we in het voetgangersgebied meerdere passantentellers geïnstalleerd. Ook is de positie van voetgangers verbeterd op de Tolsteegbarriere na herinrichting van het plein.

We hebben een samenwerkingsovereenkomst afgesloten voor de snelfietsroute IJsselstein – Utrecht en een Intentieovereenkomst voor de snelfietsroute Utrecht – Hilversum. Voor het deeltraject van de snelfietsroute naar Woerden (kruispunt Zandweg/Europaweg) heeft het IPvE/FO ter inzage gelegen. Verder is de planvorming gestart voor de snelfietsroute Utrecht – Houten.

Ten opzichte van de beoogde planning en begroting wijken we af op de volgende projecten:

• We zijn niet gestart met de uitvoering van de Westerkade/Oosterkade, omdat het voorlopig ontwerp meer tijd heeft gekost dan gedacht.
• Voor het project Weerdsingel Oostzijde hebben we een verdiepingslag met omwonenden gemaakt waardoor de planvorming langer doorloopt.
• Het project de fietsroute langs de Vecht tussen de Rode Brug en de David van Mollembrug staat on hold omdat de kademuren eerst hersteld moeten worden
• De planvoorbereiding voor de alternatieve fietsverbinding door Rijnsweerd naar het USP duurt mede door aanvullende externe onderzoeken langer dan verwacht. We verwachten eind 2022 de aannemer te kunnen selecteren en begin 2023 te starten met de uitvoering.
• Gelijktijdig en in lijn met het nieuwe mobiliteitsplan 2040 werkten we aan het variantenonderzoek voor de Zuidpoort (gebied tussen Ledig Erf en Vondellaan). Naar aanleiding vande studie heeft de Raad verzocht naar twee varianten nader onderzoek te doen. Gezien deze vervolgstudie hebben we in 2021 niet kunnen starten met het startdocument Ledig Erf/Vondellaan. Op basis van vervolgonderzoek starten we naar verwachting in het najaar van 2022 met het ontwerp van het Ledig Erf en de Vondellaan.

Corona
De coronamaatregelen hadden geen gevolgen voor de uitvoering van dit programma.

Mobiliteitsplan 2040 en Schaalsprong OV
In 2021 hebben we de laatste hand gelegd aan de actualisatie van het Mobiliteitsplan 2040. De gemeenteraad heeft op 15 juli het Mobiliteitsplan vastgesteld. Daarmee is de planhorizon voor de mobiliteitsvisie verlegd naar 2040. Belangrijke onderdelen van het plan zijn een fijnmazig fietsroutenetwerk, een schaalsprong in het OV door de ontwikkeling van een OV-netwerk met Lightrail (het 'wiel met spaken') en een daarbij aansluitend netwerk van verkeersknooppunten waar de verschillende soorten verkeer (auto, OV, fiets, lopen) bij elkaar komen en parkeervoorzieningen worden gerealiseerd. Voor de schaalsprong OV hebben we voortbordurend op het Mobiliteitsplan en de RSU in beeld gebracht wat de eerste en daaropvolgende stappen kunnen zijn in de verwezenlijking van het concept Wiel met Spaken en hoe we deze (lightrail)lijnen willen inpassen (ondergronds/bovengronds) in de omgeving. Deze aanscherping van het Mobiliteitsplan hebben we ter vaststelling voorgelegd aan uw raad.

U Ned
Komende decennia staat Utrecht voor de uitdaging om de groei van de stad en de regio bereikbaar en aantrekkelijk te houden. Om dit te bereiken hebben we afgelopen jaar in samenwerking met Rijk, provincie en U10 een stap gezet in het uitwerken van het op het BO MIRT 2020 vastgestelde ontwikkelperspectief Utrecht Nabij. Doel is om in het BO MIRT 2022 te komen tot afspraken over inhoudelijke richting en financiering hiervan. In 2021 zijn vervolgstappen gezet in alle sporen van U Ned. We hebben de bereikbaarheidsopgave tot 2030 scherper in beeld gebracht en maatregelenpakketten gemaakt. Voor de metropoolpoorten Leidsche Rijn/Zuilen, Lunetten-Koningsweg/USP en de A12-zone hebben we, nog in varianten/bandbreedtes, in beeld gebracht welke mate van verstedelijking mogelijk is en onder welke condities. En voor de mobiliteitsstrategie hebben we gezamenlijke doelen en een beoordelingskader opgesteld en is een analyse van de opgave gemaakt. Ook op de Korte Termijn Aanpak (KTA) hebben we stappen gezet door de vaststelling van het No regret pakket (Fiets route om de Zuid, Fietsroute om de Noord, OV-verbeteringen op de Europalaan Zuid en de Kardinaal de Jongweg), een analyse met maatregelen voor de belangrijkste woningbouw- en werklocaties in het kader van de 'Aanpak 2030' (zoals fijnmazig fietsnetwerk Zuidwest, Demkabrug en fietstunnel Boorstraat), en een verkenning naar de regiohubs in de regionale parkeerstrategie. Het programma knooppunten is niet opgestart.

OV-projecten
De busbaan Dichterswijk hebben we medio 2021 opgeleverd. Dit was het laatste deel van het Utrechts hoogwaardig ov-netwerk (HOV) tussen Utrecht Centrum en Leidsche Rijn, waardoor we het hele HOV-netwerk hebben opgeleverd. Gezien de technische staat van de Nelson Mandelabrug is het noodzakelijk om het brugdek binnen 3 jaar te vervangen. De voorbereidingen hiervoor zijn afgelopen jaar gestart.

In overleg met belanghebbenden, zoals de Solgu hebben we bushaltes toegankelijk ingericht. Ongeveer 77% van de bushaltes zijn toegankelijk ingericht, van deze haltes maakt circa 95% van de ov-reizigers gebruik.

In 2021 zijn we verdergegaan met het voorlopig ontwerp voor de HOV-baan op de Europalaan Noord. In het kader van U Ned No-regretpakket hebben we de startdocumenten voor de verbetering van Openbaar Vervoer bereikbaarheid van de Merwedekanaalzone (Europalaan Zuid) en de ov-verbinding tussen USP en Overvecht (Kardinaal de Jongweg) opgesteld. Voor de Europalaan Zuid zijn we gestart met het Programma van Eisen. Door beperkte capaciteit zijn we niet gestart met het opstellen van het Programma van Eisen voor de OV-verbinding tussen USP en Overvecht (Kardinaal de Jongweg). Hier starten we in het eerste kwartaal van 2022 mee, naar verwachting heeft dit geen invloed op de planning.

In samenwerking met de provincie zijn we gekomen tot een pakket aan maatregelen om de doorstroming van het openbaar vervoer op de volgende vijf deeltrajecten te verbeteren: Vredenburg, Waterlinieweg, Zuidpoort, Lucasbrug en Majellaknoop. Hiervoor hebben we medio 2021 subsidie verkregen, we zijn gestart met de ontwerpfase. Vanwege capaciteitsproblemen zijn we niet gestart met de uitvoering van de OV doorstromingsmaatregelen.

Corona
Corona heeft in verband met ziekteverzuim mogelijk invloed op de planning van het project Europalaan Zuid.

Voor het project Noordelijke Randweg hebben we in 2021 gezocht naar een alternatieve oplossing binnen het beschikbare budget, nadat in 2020 bleek dat het met de partners (ministerie van IenW en provincie Utrecht) opgestelde plan ver buiten budget lag. In 2021 hebben we een aantal varianten uitgewerkt die binnen budget mogelijk lijken. Daarnaast hebben we een quickscan op laten stellen voor mogelijke maatregelen om de oversteekbaarheid, leefbaarheid en bereikbaarheid op de korte termijn te verbeteren. Over de varianten en de quickscan hebben we de raad geïnformeerd. Met de projectpartners spraken we af om zodra het regeerakkoord gereed is, we gezamenlijke beoordelen of en zo ja de varianten voor de drie partners acceptabel zijn om uit te werken tot een voorkeursalternatief. Het definitief ontwerp van de Westelijke Stadsboulevard hebben we in 2021 afgerond. Op basis daarvan hebben we de aanbesteding opgestart en voorlopig gegund. De realisatie start gefaseerd in 2022.

In december 2018 hebben het Rijk en regionale partijen een Bestuursovereenkomst getekend.
De werkzaamheden van de gemeente volgen de planning van het Rijk. Het Rijk heeft in 2021 aan het wijzigingstracebesluit gewerkt voor het onderdeel stikstof. Begin 2021 hebben we de afspraken over de Galecopperbrug ondertekend waarna is gewerkt aan de uitgangspunten voor de renovatie van de Galecopperbrug die vanaf medio 2022 zal plaatsvinden. Ook is in 2021 gewerkt aan een Integraal Programma van Eisen en functioneel ontwerp voor de Groene Verbinding. Medio 2021 hebben we samen met de Provincie richting het Rijk voorgesteld een onafhankelijke onderzoekscommissie in te stellen die een alternatief gaat onderzoeken voor een alternatief voor de verbreding van de A27 bij Amelisweerd. 

Het voorlopig ontwerp voor de herinrichting van de Socrateslaan hebben we in 2021 niet kunnen afronden, vanwege beperkte personele capaciteit. De afronding van het voorlopig ontwerp vindt plaats in het eerste kwartaal van 2022. De aanbesteding start daarna.
Voor het kruispunt Kaatstraat/Oudenoord (onderdeel van As Votulast) hebben we gewerkt aan het voorlopig ontwerp in combinatie met een uitvoeringsontwerp. Vanwege beperkte personele capaciteit ronden we het VO af in het eerste kwartaal van 2022. Hierna starten we met de aanbesteding.
Voor de Kanaalstraat hebben we het definitief ontwerp afgerond en de aanbesteding opgestart.
Het opstellen van het Programma van Eisen voor de Amsterdamsestraatweg duurde langer dan gedacht. We verwachten het IPvE/FO in het eerste kwartaal van 2022 vast te stellen. Daarna werken we het voorlopig ontwerp verder uit.

Corona
Corona heeft in verband met ziekteverzuim invloed gehad op de planning van het project Socrateslaan en kruispunt Kaatstraat/Oudenoord.

Luchtmaatregelenpakket Utrecht kiest voor gezonde lucht
Het versneld verder verbeteren van de luchtkwaliteit, op weg naar het behalen van de WHO-advieswaarden (2005) voor fijnstof, is het uitgangspunt voor ons beleid: dit doen we door voortdurend de uitstoot van vervuilende stoffen te verminderen, voor de gezondheid van inwoners, ondernemers en bezoekers. Daarom bevat het uitvoeringsprogramma ‘Utrecht kiest voor gezonde lucht’ maatregelen waarmee we onze ambitie kunnen bereiken. In 2021 hebben we maatregelen uitgevoerd. Het Rijk heeft een bijdrage van ruim 0,9 miljoen euro toegekend in het kader van de Specifieke Uitkering (SPUK) Schone Lucht Akkoord (SLA).

In het coalitieakkoord hebben we aangekondigd stapsgewijs te streven naar vervoer zonder uitstoot in het huidige milieuzonegebied, vanaf 2030. De eerste stappen zijn gezet: op 1 april 2021 is de milieuzone voor personen- en bestelverkeer aangescherpt naar emissieklasse 3 (‘groene’ milieuzone), en hebben we een sloopregeling voor dieselauto’s aangeboden, waarbij U-pashouders tijdelijk extra subsidie kregen. Er is 24% van het subsidiebudget uitbetaald, de regeling is met een half jaar verlengd. We hebben het verkeersbesluit genomen voor de aanscherping van de milieuzone voor vrachtverkeer naar emissieklasse 6 vanaf 1 januari 2022. Deze eis gaat dan ook voor autobussen gelden.

We willen emissies veroorzaakt door houtstook terugdringen; in het coalitieakkoord kondigden we aan hier via voorlichting en bewustwording op in te zetten. In het najaar is de voorlichtingscampagne ‘Utrechtse Stookstandaard’ van start gegaan, waarmee we stokers wijzen op de schadelijkheid van houtstook voor de gezondheid. In november is een eerste stooktraining gehouden, waarin we de mensen die niet willen stoppen met stoken leren om zo schoon mogelijk te stoken. Vanaf december geven we subsidies voor het verwijderen/onbruikbaar maken van rookkanalen/stookinstallaties en voor de vervanging van oude, sterk vervuilende kachels door nieuwe Eco-design kachels. U-pashouders die in aanmerking komen voor subsidie geven we aanzienlijk meer subsidie.

Er is juridisch onderzoek gedaan naar de wijze waarop we de inzet van sterk vervuilende mobiele (bouw)werktuigen kunnen verbieden en hoe we dit verbod kunnen handhaven. Ook is onderzocht hoe we onnodig stationair draaien kunnen aanpakken. Er is gestart met het ontwikkelen van een communicatieaanpak richting de bouwsector.

De snorfiets is vanaf september op een samenhangend netwerk van wegen van het fietspad naar de rijbaan verplaatst. Ook dit was in het coalitieakkoord aangekondigd.

De lease van de drie duurzame bandenpompen nabij de afvalscheidingsstations is verlengd tot 2025. We hebben, om een goede bandenspanning te promoten, een mobiel bandenpompteam ingezet in Vleuten.

Emissieloos vervoer
In het coalitieakkoord hebben we beloofd elektrisch rijden stadsbreed te stimuleren. Dit hebben we met name gedaan door het realiseren van openbare oplaadinfrastructuur. De duizendste laadpaal is in september geplaatst, er staan 700 bidirectionele palen in de stad en er zijn twintig slimme laadpleinen opgeleverd. We hebben een concessie gegund voor snellaadvoorzieningen op 120 parkeerplaatsen in de stad. Samen met G4 is een onderzoek uitgezet naar de behoefte aan (snel)laden in West-Nederland voor diverse doelgroepen. Met name logistiek (bestel- en vrachtverkeer) heeft hierin een prominente plaats, vanwege de verschoning van de logistiek met zero emissie zones vanaf 2025. Met de uitkomsten van het onderzoek brengen de netbeheerders in beeld of dit knelpunten oplevert in de netcapaciteit en of hierop maatregelen nodig zijn. Met de G4 is ook gewerkt aan een maatregelenplan voor laden op privaat terrein bij VVE’s en bedrijven.

Corona
De coronamaatregelen hadden geen gevolgen voor de uitvoering van dit programma.

In april 2021 hebben wij via een raadsbrief de vervolgaanpak Goederenvervoer 2021-2022 bekend gemaakt. Daarin richten we ons op:

• het stimuleren van realisatie en gebruik van goederenhubs,

• efficiënter en duurzamere bouwlogistiek,
• data op orde brengen.

In 2021 hebben we uitvoering gegeven aan verschillende in de raadsbrief opgenomen acties en maatregelen.

Stimuleren van realisatie en gebruik goederenhubs

• Actualisatie StadsDistributieCentra ontheffing (SDC-ontheffing): We hebben een intensief participatietraject met de CABU (Commissie Aanbeveling Bevoorrading Utrecht) en bestaande en potentieel nieuwe SDC-ontheffing houders doorlopen. De input uit het participatietraject gebruiken we om de actualisatie in 2022 door te voeren.
• Kansenkaart Logistiek over Water: We hebben onderzoek gedaan naar de infrastructurele kansen en uitdagingen die er zijn om Logistiek over Water verder te ontwikkelen (welke waterwegen en overslaglocaties potentie hebben om te ontwikkelen). De uitkomst van dit onderzoek hebben we verwerkt in het rapport “Goederenvervoer over Water; Kansen in Utrecht in beeld”.
• Pilot Logistiek over Water: We hebben samen met enkele marktpartijen een pilot/onderzoek opgestart naar de effectiviteit van ‘Logistiek over Water’. We dragen via het Stimuleringsfonds Duurzame Stadslogistiek (procesinnovatie) financieel bij aan deze pilot/dit onderzoek. De eerste boot ging in september ‘het water op’ in Utrecht. De pilot loopt nog tot en met maart 2022.
• Logistiek Lab Buurtdepots (LLB): We hebben een openbare aanbesteding uitgeschreven om een marktpartij te selecteren, waarmee we samen een ‘Logistiek Lab Buurtdepots’ uitvoeren. De aanbesteding loopt nog. Het Logistiek Lab start in het eerste deel van 2022 en kent een doorlooptijd van twee jaar.
• Pilot belevering via een Goederenhub: Gemeente Utrecht (F&H) werkt samen met Vredenburg/Tivoli om, via een goederenhub, de koffieleverantie gebundeld en met Zero Emissie voertuigen te bezorgen. Deze proef continueren we in 2022 en proberen we op te schalen binnen de samenwerking Green Business Club Utrecht.

Data op Orde brengen

• Meet- en monitoringsplan: We hebben een inventarisatie gemaakt van de beschikbare informatie over goederenvervoer en een analyse gemaakt van de data die we nog willen verzamelen om een goed beeld te krijgen van (de ontwikkeling van) goederenvervoer in de stad. De uitkomst hebben we verwerkt in het meet- en monitoringsplan Stadsdistributie, dat de basis vormt om de komende jaren onderzoek en data-analyse uit te voeren. Hierdoor kunnen we op termijn beter data-gestuurd beleid ontwikkelen en uitvoering aan geven.

• 0-meting en dashboard Goederenvervoer: We hebben een 0-meting uitgevoerd om een beeld te krijgen van de goederenbestemmingen in de stad, de uitstoot van de voertuigen en het aantal en type ritten. We hebben hiervoor een Dashboard Goederenvervoer ontwikkeld dankzij financiering van het Samenwerkingsproject Expertpool Stadslogistiek (SPES) van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat . Het dashboard gaan we de komende jaren uitbreiden en ‘vullen’, zodat we het als een belangrijke tool voor datagericht sturen op beleid en aanpak kunnen gebruiken.

Weren te Zwaar verkeer in de Binnenstad
Fysieke maatregelen om zwaar verkeer te weren: Om het erfgoed in de binnenstad te beschermen, hebben we de bestaande aslastbeperkingen uitgebreid met vrachtwagenverboden en breedtebeperkingen. We handhaven intensief op overtredingen.

Sommige projecten/trajecten vroegen meer tijd en energie dan verwacht en de personele inzetbaarheid was door omstandigheden tijdelijk lager. Daardoor zijn een aantal maatregelen/trajecten nog niet opgestart of nog niet afgerond in 2021.

• We hebben in 2021 de ‘vraaggerichte benadering’ waarmee we ondernemers in winkelgebieden willen stimuleren om de levering en verzending van goederen/producten via een goederenhub te laten verlopen, niet opgestart. Dit traject heeft vertraging opgelopen (onder andere personele en financiële uitdagingen, maar ook een verschillende kijk van partners hoe dit project in te steken). In het eerste deel van 2022 starten we dit traject alsnog op, samen met ministerie I&W en provincie Utrecht.
• Door het uitgebreide participatietraject hebben we de actualisatie van de SDC-ontheffing niet meer in 2021 geëffectueerd. We voeren de actualisatie in 2022 door.
• De oprichting van een Logistiek Platform Utrecht (LPU) met marktpartijen, kennisinstellingen en andere overheidsinstellingen neemt meer tijd in beslag dan verwacht. We effectueren dit in 2022.
• De aanpak op efficiënter en duurzamere bouwlogistiek starten we in Q1 van 2022. Door onvoldoende capaciteit, konden we deze maatregel nog niet oppakken.

Corona
Op 6 december wilden we een seminar/netwerkbijeenkomst over ‘logistiek in een leefbare stad’ organiseren (samen met Provincie Utrecht, Gemeente Amersfoort, de Hogeschool Utrecht en een aantal marktpartijen). Met deze eerste bijeenkomst wilden we vooruitlopen op de opzet van het ‘Logistiek Platform Utrecht’, waarin we beleid en praktijk samenbrengen, kennis uitwisselen en koplopers een podium geven. De bijeenkomst is als gevolg van corona-maatregelen verplaatst naar maart 2022.